Nakoimi kaain Kiribati ni kabane mai Makin nako Arorae n ikotaki ma Banaba, Kiritimati, te aono n Raina ma Rawaki, ao ai n taabo nako ike kam mena iai.
N aran ara Uea ae Iesu Kristo ao Kam na bane n Mauri!
Au kaongora n te tai aio e na boboto iaon mwiin te tutuo are e karaoaki nakoia nimangaun ma aman (54) bwatintian te kiba are e roko n te Kanimabong 14 bongin Tianuare 2022 ao ai kauring tabeua aika a kakawaki ibukin maurimii ara botannaomata n irekereke ma te keiti are e kuneaki itinanikun te tabo ni katantan.
E a tia te Botaki ibukin te Mauri ao Katoki Aoraki ni kamatoa bwa mai ibuakoia nimangaun ma aman (54) bwatintian te kiba (charter) are e roko mai Biiti n te Kanimabong 14 n Tianuare 2022 ao iai teningaun ma onoman (36) aika a kuneaki bwa iai te Aoraki irouia ae te COVID-19.
E riibotinna te Botaki ibukin te Mauri ao Katoki Aoraki bwa koraki aikai a bon bane n tia ni koro itiia ao ni marurung raoi man akea aia kanganga ao a teimatoa ni kaawakinaki ngkai n taabo ni katantan.
E na riai ni mataata iroun te botannaomata bwa e korakora ana waaki ni baaronga ao n tararua ami Tautaeka man te tai are e moan baaireaki iai taekan te kiba aio ni karokoa rokoia ao kawakinaia n taabo ni katantan iaon Tarawa. E kakawaki ae e na matata te botanaomata bwa ngkai e uki te border ao e teimatoa n iraki nanon ana kainibaire te Botaki ibukin te Mauri ao Katoki Aoraki n aron are kakaraoaki n kiiba n kaokioki ake ma imwaina.
Ibukin ongoraan te botannaomata ao bwatintia aikai, a bon bane n tuoaki teniua te tai ni boong aika 2 n Tianuare, 8 n Tianuare ao 13 n Tianuare imwiin riniia n te Outeero ni katantan i Biiti n 31 bongin Ritembwa 2021 ao man kamatoaki bwa akea manin te Aoraki aio irouia imwaain kibaia nako Tarawa. Raoia bwatintia aikai ake a kakoauaaki bwa iai irouia te Aoraki aei, a bon bane n katukaki i Biiti bwa a na aaki iira te kiba aio ni kaineti ma ana kainibaaire (SOP) te Tautaeka ni Kiribati ibukin te mwamwananga.
N rokoia bwatintia aikai i Tarawa ao a butimwaeaki irouia kaain ana tiim te Botaki ibukin te Mauri ao Katoki Aoraki ibukin tuooakiia ao kawakinaia n taabo ni katantan n aron are a bon tataneiai ni kaakaraoia ni kaineti ma te kainibaaire (SOP). A tiku ni kawakinaki ngkai te koraki aikai ibukin karaoan te mwakuri n tararua ao tutuo nakoia, ao a na bon tii kona ni kaotinakoaki ngkana e kakoauaaki bwa ai aakea manin te Aoraki aio irouia imwiin aia tutuo uoua te tai, ae teuana te wiiki marenana. Ni kabane taan mwakuri man te Botaki ibukin te Mauri ao Katoki Aoraki ake a ira baarongaan butimwaean te kiba aio ao tuoakiia bwatintia aikai, a bane naba ngkai ni kaawakinaki n te Otintaai Outeero.
Ni kaineti ma mwiin te tutuo are e karaoaki nakoia taan mwakuri ke frontliners ake a rekereke ma te kiba are e roko n te Kanimabong ae 14 n Tianuare 2022, ao e a tia te Botaki ibukin te Mauri ao Katoki Aoraki ni kamatoa bwa temanna (1) ma ibuakoia tengaun ma ruaman (19) taan mwakuri aikai ae e kuneaki bwa iai manin te COVID-19 irouna.
Te tia mwakuri aio n reitaki ma uoman riki raona ake e mwakuri ma ngaiia, a tia n anaaki ma aia utu ao ni kaawakinaki ngkai ibukin katabwaninan te tutuo. Ni kaineti ma te kainibaaire (SOP) ao e ngae ngke a negative mwiin aia tutuo naake uoman ake raona, ma e bon kakawaki bwa a na kawakinaki ao ni karaoaki naba te tutuo nakoia. N raonaki ma aio ao e waaki ngkai te Botaki ibukin te Mauri ao Katoki Aoraki ni karaoa ana mwakuri n rimwiia te koraki ake a tia n reitaki ma te koraki aikai (contact tracing) ibukin karaoakin naba te tutuo nakoia ao kawakinaia.
Ibukina ngkai iai temanna ae e kuneaki itinanikun te tabo ni katantan bwa iai te COVID-19 irouna, ao e a kamatoa ami Tautaeka bwa ngkai ti a toka iaon Alert Level 2 ke te Kauoua n rietaata ni kauring ni kaineti ma te COVID-19. Ni kaineti ma aio ao iai bitaki tabeua nakon Alert Level 2 n irekereke ma keeraken mwaitiia ake a tia n itinaki n te iti ibukin te COVID-19 are e na kauarerekea rootakin te botannaomata man te Aoraki aio.
Ibukin maurin te botannaomata ni kaineti ma Alert Level 2 ke te kauoua n rietaata ni kauring iaan te taneiai ae e boou, ao aikai babaire ake a na tauraoi n iiraki nanoia ni moa man te bong aio ae te Kauabong 18 bongin Tianuare 2022 nakon te Kauabong 1 bongin Beberuare 2022, te maan ae uoua te wiiki, ao ni kona ni manga reitinako ngkana e nooraki riaina.
1. Mwaangan nako ao ana Botaki n Mwakuri te Tautaeka ma Bitineti, a na bon teimatoa ni waaki inanon te taneiai ae boou. A kauringaki Botaki ni Mwakuri nako ma Bitineti ao te botannaomata ba a na ira nanon ana kainibaire Botakin te Mauri ao Katoki Aoraki n aron te tauraroa, akean te taubai, kabonganakin rabunan te ubu, te tebo bai ma te toobu, rabunan ubum ngkana ko bekobeko ao a mwaiti riki.
2. E na tiku n arona te mwamwananga imarenan Tarawa Teinainano ma Betio ao abamwakoro ma a bon tii katauaki ni mwamwananga koraki ake a tia ni koro itiia. Aio are e kaineti naba nakoia taan mwakuri ni bao ni mwamwananga i taari ao n te wanikiba.
3. E na teimatoa te kaako, bwainaoraki n nikiraki nako aon abamwakoro.
Ao aikai ngkanne Kainibaaire ibukin Tarawa Teinainano, Betio ao Buota:
1. Ni kabane te botannaomata iaon Tarawa Teinainano, Betio ao Buota a kabaeaki bwa a riai ni kabonganaa te rabuna n ubu ngkana a kitan mweengaia.
2. A na teimatoa ni buti baao ni mwamwananga iaon Tarawa Teinainano ma Betio ao a na riai bwatintia ma taan kabuti bwati ni kabonganaa te rabuna n ubu. Akea te ibetutu ke te itobwatobwa iaon baao ni mwamwananga.
3. Taabo n nangkona ao ni manging a na tii kariaiakaki ni kaboonakoi aia mooi (take away) ma e katabuakaki te mooi n taabo akanne ao te ikoikotaki ni mooi n taabo nako.
4. E na toki te nakonako ao a na riai n tiku iaan aia auti aomata nako man te aoa 10 n te tairiki ni karokoa te aoa 5 n te karangaina. Aio are e na reke iai aia tai te koraki ni katiai tabeia inanon te ngaina ao n okiri mwengaia imwain te tai anne. Te ririaki imarenan aoa aikai e bon taburoroko n aron te kamaangang, te nako n akawa ao ai bon kitanan am auti. E kainanoaki ana kariaia ana Aobiti te Beretitenti ibukin mwamwananga ake a katauaki. Mwamwananga n irekereke ma aron karekean buoka aika a karina ma ni kainnanoaki ibukin maiun te aomata n aron te onnaoraki, bureitiman ao te ka n tiriai, e aki kainanoa ana kariaia ana Aobiti te Beretitenti.
5. Akea te bobotaki n aron te ikoikotaki n bingo, mooi nangkona ke n mooi manging ae kariaiakaki.
6. Bobotaki riki n aekaia nako are e riaon tengaun (10) te mwaiti, a bon katokaki moa n te tai aio. Te kauring nakoia Kautun Aaro, Kauntira ma utu ba a na ibuobuoki ma aia botannaomata ibukin aki kaungaan te bobotaki ni kaineti moa ma te taneiai ae boou aio.
E na teimatoa ami Tautaeka n kakaongorai ngkami rongorongo iaon te keiti aio ao kaetieti ni kaineti ma tararuan maurin te botannaomata. I kan kamatoa riki nakoimi kain Kiribati bwa bon tii rongorongo man ana Aobiti te Beretitenti aika ana kakoauaki ao man iraki nanoia ao akea riki.
Ao ai bon te bubuti nakoimi ara botannaomata bwa ana akea te nako n nano iaan are te waaki are ea kaman waakinaki te katauraoi ibukin kakoroan itimi ni katantan ibukin te COVID-19. Kam na kateimatoa te tauraroa, te kakaitiaki ao te ongotaeka nakon kaetieti ibukin totokoan te aoraki aio.
E rangi ni kakawaki naba bwa a na riai ni bane ni koro itimi ni katantan ngkami ake kam katauaki bwa kam na itinaki ngkai aio are e a tia ni kakoauaaki iroun te Botaki ibukin te Maurin nte Aonnaba bwa te kabanea n ibuobuoki ibukin katanakimi man te Aoraki aei. Moantaai n reitaki ma te Onaoraki ibukin itimi.
Imwain ae e nang totoki au kaongora n te tai aei, ao I a reitai ma ngkami kaain Kiribati ni kabane, ni kauataoa riki bwanaan Ami Tautaeka ni kakaitau nakoia taan mwakuri ake a teimatoa ni karaoi tibwangaia ni kataniira man te Aoraki aio.
E kakawaki te bobonnano, ao te ongotaeka nakon iran nanon babaire ma kaetieti ibukin maurira ni kabane. E kakawaki ae tina bane n ikarekebai ibukin kaotaan te botanaomata iaon irakin nanon taian kainibaire ake a baireaki man te Botaki ibukin te mauri ao Katoki Aoraki. Bon au bubuti riki nakoimi ara Botaki n Unimwane ao Unaine, Botaki n Aaro ao Ekaretia nako, Botaki n Roronrikirake, Kauntira, Communities ao ai bon Kaaro Tiina inanon Mweenga nako, bwa kam a ibuobuoki ni kaungaiia ami koraki ao ami utu ma raraomi bwa a na riai ni waekoa n kabanei itiia ibukin katanaia man te Aoraki aio.
Moan taain itinakim ao koron itim bon maurim, mauria am utu ao kain Kiribati ae banin.
Te Mauri, Te Raoi ao Te Tabomoa iaora ni kabane.
Ami Beretitenti ae mangori
Taneti Maamau